Integraal Beheerplan (SIMP)

Het SIMP Integraal Beheerplan voor ÉÉN Werelderfgoed Waddenzee (kortweg: Integraal Beheerplan) fungeert als overkoepelend document voor bestaande plannen en beleidsmaatregelen en biedt informatie over hoe deze trilateraal worden geïmplementeerd t.b.v. het natuurbehoud. Het belangrijkste doel van het Integraal Beheerplan is het ondersteunen van de voortdurende verbetering van gecoördineerd beheer voor het behoud van het grensoverschrijdende Werelderfgoed Waddenzee. De focus van het plan is dus de bescherming en het behoud van de Uitzonderlijke Universele Waarde (OUV).

Wat was het ontwikkeltraject?

Toen in 2014 de uitbreiding van het Werelderfgoed Waddenzee werd goedgekeurd, gaf het Werelderfgoedcomité de TWSC de opdracht om één integraal beheerplan te ontwikkelen. De samenwerkende partijen hebben zich op politiek niveau gecommitteerd aan deze taak en hebben in 2018 in de Verklaring van Leeuwarden het kader vastgesteld voor de ontwikkeling van Het SIMP Integraal Beheerplan voor ÉÉN Werelderfgoed Waddenzee (Integraal Beheerplan).

Bij het ontwikkelingsproces van het Integraal Beheerplan waren gebiedsbeheerders, beleidsmakers en deskundigen van binnen en buiten de werkgroepen van de TWSC betrokken. Een consultatiefase met de adviesraden, de beleidsraad, het Wadden Sea Team van natuur-ngo’s en het Wadden Sea Forum leverde de laatste input voor het verfijnen van het plan. Met de ondertekening van de Verklaring van Wilhelmshaven op 15 mei 2023 werd het Integraal Beheerplan aangenomen.

Wat is de status?

Het Integraal Beheerplan is een politieke overeenkomst van de Trilaterale Waddenzee Samenwerking, wat betekent dat het een juridisch niet-bindend document van gemeenschappelijk politiek belang is. Bestaande beleidsdocumenten en juridisch bindende instrumenten op trilateraal, regionaal, nationaal of lokaal niveau worden niet gewijzigd of beïnvloed door dit plan.

Wat is de relatie met het Waddenzee Plan?

Het Integraal Beheerplan verandert niets aan bestaande nationale of trilaterale plannen of beleid en is daarmee complementair aan het Waddenzee Plan. Het Integraal Beheerplan fungeert als een paraplu voor bestaande plannen en beleid en geeft informatie over hoe deze trilateraal worden geïmplementeerd voor de belangrijkste vraagstukken rondom natuurbeheer.

Wat zijn de kernthema’s?

Om de Uitzonderlijke Universele Waarde van het Werelderfgoed Waddenzee te behouden, vereisen sommige thema’s die in de regio spelen – vanwege de aanzienlijke hoeveelheid inwoners en menselijke activiteiten – voortdurende aandacht. Deze kernthema’s zijn gerelateerd aan menselijke activiteiten die afhankelijk zijn van ecosysteemdiensten en plaatsvinden binnen en nabij het Werelderfgoedgebied: visserij, toerisme, scheepvaart en havens, energie en kustbescherming. De Uitzonderlijke Universele Waarde wordt bedreigd door bepaalde activiteiten binnen deze thema’s. Tegelijkertijd kunnen duurzame praktijken hierin het behoud van de natuur in het gebied ten goede komen. Door deze onderwerpen op trilateraal niveau aan te pakken, worden de kansen dus vergroot.

De term ‘kernthema’s’ wil niet zeggen dat andere onderwerpen (op het gebied van natuurbehoud) niet belangrijk of minder belangrijk zijn. De geselecteerde kernthema’s zijn het resultaat van een proces dat is goedgekeurd door de Wadden Sea Board. Hierbij werd ook rekening gehouden met de selectiecriteria in Bijlage 1 van de Verklaring van Leeuwarden, de aanbevelingen van de gebiedsbeheerders van 2019, de Verklaring van Uitzonderlijke Universele Waarde en de prioritering door de Taak Groep Werelderfgoed.

Visserij

Visserij en aquacultuur horen bij het traditioneel gebruik van de Waddenzee en de Noordzee. Deze sectoren dragen bij aan de economie van de kustgebieden en beïnvloeden tegelijkertijd het Werelderfgoed Waddenzee en zijn Uitzonderlijke Universele Waarde (OUV). De trilateraal overeengekomen doelstelling is het bevorderen van duurzame visserij die geen negatieve invloed heeft op de OUV van de Waddenzee. Belangrijke instrumenten zijn onder meer effectbeoordelingen, best practices, gesloten gebieden, monitoring, beoordeling van visbestanden en het toepassen van de beste beschikbare kennis. Het doel is om innovaties en de kennisbank te versterken en tegelijkertijd de bestaande normen voor natuurbehoud te handhaven of te verbeteren.

Overzicht van de regelgeving inzake visserij ter bescherming van het milieu op internationaal, EU-, nationaal en federaal niveau. © CWSS.

Toerisme

Toerisme is een belangrijke economische motor in het Waddengebied en trekt jaarlijks miljoenen bezoekers die genieten van het unieke getijdenlandschap, de natuur en het cultureel erfgoed. Hoewel toerisme de lokale gemeenschappen en de bescherming van het Werelderfgoed Waddenzee ten goede komt, brengt het toenemende aantal bezoekers ook uitdagingen met zich mee voor het behoud van de Uitzonderlijke Universele Waarde ervan. De trilateraal overeengekomen doelstelling is om de steun voor natuurbehoud onder bezoekers, lokale gemeenschappen, bedrijven en stakeholders in het toerisme te blijven versterken door de Strategie voor Duurzaam Toerisme en het bijhorende Actieplan te bevorderen. De focus ligt onder meer op toeristische activiteiten, branding van het Werelderfgoed, vervoer, accommodatie, natuureducatie en capaciteitsopbouw, allemaal via een gezamenlijke aanpak.

Scheepvaart en havens

In de Noordzee liggen enkele van 's werelds drukste scheepvaartroutes, met belangrijke havens langs de Waddenkust. Naarmate het verkeer toeneemt, zal er naar verwachting ook meer interactie tussen de scheepvaart en het Werelderfgoed Waddenzee plaatsvinden. De trilateraal overeengekomen doelstelling is om de veiligheid van de scheepvaart te blijven verbeteren door voort te bouwen op krachtige maatregelen voor preventie, paraatheid en rampenbestrijding. Verdere aandachtsgebieden: bevordering van natuurvriendelijke en klimaatneutrale activiteiten, vermindering van de milieubelasting die voortkomt uit activiteiten in de havens en versterking van bewustwording, voorlichting en trilaterale samenwerking.

Energie

Tijdens de Noordzeetoppen in Esbjerg (2022) en Oostende (2023) hebben landen zich ertoe verplicht om meer in te zetten op hernieuwbare energie én tegelijkertijd mariene ecosystemen te beschermen. Risico's voor het Werelderfgoed Waddenzee zijn echter onder meer habitatverlies, verstoring van natuurlijke processen en trekroutes, aanvaringen, bodemdaling door grondstofwinning en onbekende effecten van opkomende energietechnologieën. De trilateraal overeengekomen doelstelling is om gemeenschappelijke best practices toe te passen, een natuurvriendelijke energietransitie te bevorderen en in nauwe samenwerking met de energiesector de hoogste milieunormen in alle drie de landen te waarborgen.

Kustbescherming

Kustbescherming is van cruciaal belang in de Waddenzee, die ernstig bedreigd wordt door zeespiegelstijging en stormvloeden. Dijken, getijdenbekkens en andere waterkeringen beschermen kustgemeenschappen en habitats. Maar deze constructies beïnvloeden ook natuurlijke processen, verminderen de biodiversiteit en verstoren de sediment- en zoutdynamiek. Naarmate de zeespiegel stijgt, kan een verdere versterking van de waterkeringen leiden tot een toenemend verlies aan habitats en soorten, terwijl de omvorming van getijdenpoorten tot gemalen de vitale verbinding tussen de Waddenzee en het vasteland inperkt. De trilateraal overeengekomen doelstelling is het bevorderen van nature-based solutions in kustbescherming en onderhoudsmaatregelen, in samenwerking met de autoriteiten en op basis van de Klimaatadaptatie-strategie.